Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie rozwiązania przyjętego w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym podmiot uprawniony może żądać wielokrotności wynagrodzenia z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich.

Zastrzeżenia Rzecznika Praw Obywatelskich budzi zasada przyjęta w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, według której podmiot uprawniony może żądać wielokrotności wynagrodzenia z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich. Przepis ten przyznaje uprawnionemu roszczenie o zapłatę wielokrotności stosownego wynagrodzenia, z chwili jego dochodzenia. Przez stosowne wynagrodzenie należy rozumieć wynagrodzenie, jakie otrzymałby autor, gdyby osoba, która naruszyła jego prawa autorskie, zawarła z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia. Wielokrotność tak ustalonego wynagrodzenia powoduje, że odszkodowanie traci swoją funkcję kompensacyjną i staje się cywilnoprawnym środkiem represji wymierzanym sprawcy naruszenia autorskich praw majątkowych. Przyjęte rozwiązanie budzi wątpliwości na tle dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej. Treść dyrektywy wskazuje, że odszkodowanie powinno odpowiadać rzeczywistemu uszczerbkowi, jaki poniósł podmiot uprawniony. W ocenie Rzecznika kwestionowany przepis może zostać uznany za niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Rzecznik nie dostrzega powodów przemawiających za koniecznością tego typu regulacji, tym bardziej, że wprowadzone roszczenie o zapłatę wielokrotności wynagrodzenia obejmuje także przypadki, gdy do naruszenia praw autorskich majątkowych doszło niezależnie od winy osoby naruszającej. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się o zajęcie stanowiska w sprawie, a w razie podzielenia przedstawionych argumentów - o podjęcie działań w celu zmiany krytykowanego stanu prawnego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego (27.04.2012 r.) nie podzielił wątpliwości dotyczących niezgodności rozwiązania przyjętego w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dyrektywą 2004/48/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej. Zarzut ten należy jednak ocenić jako nietrafny, co zresztą potwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 21 października 2011 r., sygn. akt IV CSK 133/11, uznając zarzut sprzeczności polskiej ustawy z dyrektywą za "zbyt daleko idący". O takiej sprzeczności nie może bowiem przesądzać fakt, iż przewidziana w art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim odpowiedzialność naruszyciela wykracza poza wymagania dyrektywy. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie zgodził się także z wątpliwościami natury konstytucyjnej, dotyczącymi tego, czy wkroczenie przez ustawodawcę w sferę praw majątkowych osoby, która naruszyła autorskie prawa majątkowe ma charakter proporcjonalny w rozumieniu art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Ograniczenie omawianego środka ochrony do roszczenia o zapłatę równowartości stosownego wynagrodzenia oznaczałoby osłabienie pozycji twórcy w stosunku do podmiotu naruszającego jego prawa majątkowe. Taki przepis przestawałby w pełni realizować cel określony w art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, którym jest objęcie ochroną własności i innych praw majątkowych, oczywiście w ustawowo określonych granicach. Istotą prawa autorskiego jest bowiem ochrona słabszego podmiotu stosunku prawno-autorskiego, którym jest twórca. Niezależnie od powyższego stanowiska, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zapewnił, iż omawiany przepis będzie przedmiotem dalszych analiz prowadzonych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, także w kontekście prowadzonej aktualnie szerokiej debaty na temat prawa autorskiego w Polsce.