Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zróżnicowania sytuacji oskarżonych w regulacjach prawa karnego procesowego w zakresie ustalenia przez sąd wysokości kosztów procesu z dnia 2012-09-11.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zróżnicowania sytuacji oskarżonych w regulacjach prawa karnego procesowego w zakresie ustalenia przez sąd wysokości kosztów procesu.
W toku rozpoznawania spraw, uwagę Rzecznika zwróciło zróżnicowanie sytuacji oskarżonych w regulacjach prawa karnego procesowego, w zakresie, w jakim sąd ma obowiązek, przy obciążeniu ich kosztami postępowania, ustalenia wysokości kosztów procesu. Zgodnie z art. 641 k.p.k. prawo do ściągnięcia zasądzonych kosztów procesu przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, kiedy należało je uiścić. Termin ten rozpoczyna bieg od daty wydania prawomocnego wyroku, o ile wskazana zostanie wysokość kosztów procesu, a w przypadku braku takiego obliczenia wyrokiem, od prawomocnego postanowienia w przedmiocie ustalenia wysokości kosztów procesu wydanego w oparciu o treść art. 626 § 2 k.p.k. Wątpliwości budzi uregulowanie art. 626 § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim nie wskazuje terminu do wydania prawomocnego postanowienia rozstrzygającego o wysokości kosztów procesu, jak również w inny sposób nie precyzuje okoliczności uzasadniających wydanie takiego postanowienia w każdym czasie, a zatem nawet po kilku latach od uprawomocnienia się wyroku. W ocenie Rzecznika, uregulowanie art. 626 § 2 k.p.k. i art. 641 k.p.k. narusza zasadę równości wobec prawa. Obliczenie rozpoczęcia terminu przedawnienia uzależnia bowiem od sposobu procedowania sądu w każdej indywidualnej sprawie i nie wskazuje okoliczności, których wystąpienie uzasadniałoby wydanie orzeczenia w trybie w art. 626 § 2 k.p.k. w każdym czasie. Uregulowanie to prowadzić może do sytuacji, w której okres przedawnienia, o jakim mowa w art. 641 k.p.k., nie rozpoczął biegu nie z przyczyn uwarunkowanych zachowaniem skazanego, lecz z nieuzasadnionego zaniechania sądu. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.
Minister Sprawiedliwości (11.10.2012 r.) zgodził się z poglądem, że obecnie obowiązujące uregulowania ustawy procesowej umożliwiają kształtowanie początku biegu terminu przedawnienia prawa do ściągnięcia zasądzonych kosztów procesu w uzależnieniu od decyzji sądu, która może zapaść w każdym czasie po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie. Jednak niejednokrotnie okoliczności warunkujące ustalenie kosztów procesu mogą zaistnieć dopiero po jego zakończeniu (np. złożenie przez biegłego rachunku za wydanie opinii), tak więc nie można z góry ograniczać prawa sądu do rozstrzygnięcia o tych kosztach jedynie w orzeczeniu kończącym postępowanie. Optymalnym rozwiązaniem, zabezpieczającym również interesy skazanego, byłoby
uzupełnienie art. 641 k.p.k. poprzez ustanowienie ostatecznego terminu, np. dziesięcioletniego, liczonego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, po upływie którego w każdym razie nastąpi przedawnienie ściągnięcia kosztów. Dziesięcioletni termin wydaje się o tyle uzasadniony, iż nawiązuje do ogólnego terminu przedawnienia roszczeń, przewidzianego w art. 118 k.c. Wedle tej koncepcji, prawo do ściągnięcia zasądzonych kosztów procesu przedawniałoby się z upływem 3 lat od dnia, kiedy należało je uiścić, lecz w każdym razie nie później niż z upływem 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Omawiana w wystąpieniu problematyka nie była wcześniej poruszana w korespondencji napływającej do Ministerstwa Sprawiedliwości, tak więc nie stała się przedmiotem prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, która przygotowała projekt kompleksowej nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, przyjęty w dniu 9 października 2012 r. przez Radę Ministrów. Ewentualna modyfikacja uregulowań procesowych w tym zakresie musiałaby zatem przybrać postać oddzielnej inicjatywy ustawodawczej.