Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie podatku od sprzedaży nieruchomości po śmierci małżonka z dnia 2013-04-12.
Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie podatku od sprzedaży nieruchomości po śmierci małżonka.
Rzecznik Praw Obywatelskich sygnalizuje problem niewłaściwego stosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przez organy podatkowe, w sytuacji zbycia nieruchomości po śmierci współmałżonka np. w drodze umowy dożywocia, przed upływem 5 lat od końca roku, w którym nastąpiła śmierć współmałżonka, jeżeli wcześniej nieruchomość należała do majątku wspólnego. Organy podatkowe uznają wówczas, że w wyniku śmierci jednego z małżonków znajdującego się w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, drugi małżonek nabywa w drodze spadku po raz drugi udział w tej samej nieruchomości. Zdaniem organów podatkowych, w przypadku gdy wdowa lub wdowiec zbywa nieruchomość w drodze umowy dożywocia, udział nabyty w drodze dziedziczenia stanowi źródło przychodu podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jeżeli nie upłynęło 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie. W większości przypadków problem dotyczy osób starszych, które po śmierci współmałżonka niejednokrotnie decydują się na zbycie nieruchomości z powodów finansowych oraz zdrowotnych, nie zdając sobie sprawy z negatywnych konsekwencji podatkowych. Źródłem przedstawionego problemu nie są obecnie obowiązujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz ich błędna wykładnia przez organy podatkowe. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie.
Minister Finansów (15.05.2013 r.) nie podzielił wątpliwości przedstawionych w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich i wyjaśnił, że małżonkowie mają prawo do całej nieruchomości objętej ustrojem ustawowej wspólności małżeńskiej, ale żadne z nich nie jest wyłącznym właścicielem tej nieruchomości (np. małżonek nie może sprzedać nieruchomości bez zgody drugiego małżonka). Wspólność majątkowa małżeńska jest współwłasnością łączną, ale tylko w czasie trwania małżeństwa. Z chwilą śmierci jednego z małżonków majątek objęty wspólnością ustawową przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych. Małżonek zmarłego, który nabył w spadku nieruchomość, zwolniony jest od podatku od spadków i darowizn; nie jest natomiast zwolniony od podatku dochodowego z tytułu sprzedaży przedmiotowej nieruchomości przed upływem pięcioletniego okresu. W przypadku odpłatnego zbycia, pięcioletni okres, po upływie którego nie powstaje obowiązek podatkowy w podatku dochodowym, liczony będzie odrębnie dla części nieruchomości nabytej wspólnie z nieżyjącym małżonkiem i odrębnie dla części nieruchomości nabytej w drodze spadku po zmarłym małżonku.
W takiej sytuacji małżonek może jednak uniknąć zapłaty podatku dochodowego, jeżeli skorzysta z tzw. ulgi meldunkowej, o której mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008 r., pod warunkiem, że nabycie nieruchomości nastąpiło w latach 2007-2008. Jeżeli nabycie nieruchomości nastąpiło od dnia 1 stycznia 2009 r., małżonek zmarłego nie zapłaci podatku pod warunkiem, że przychód uzyskany ze sprzedaży wydatkuje na tzw. cele mieszkaniowe, np. zakup innego mieszkania. Natomiast w trudnych sytuacjach życiowych podatnik może zwrócić się z wnioskiem do właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego o przyznanie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej.