Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji Narodowej w sprawie edukacji antydyskryminacyjnej w przedszkolach.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje skargi dotyczące treści programu „Równościowe przedszkole. Jak uczynić wychowanie przedszkolne wrażliwym na płeć”, wyrażające zastrzeżenia dotyczące idei realizowania na poziomie edukacji przedszkolnej wychowania polegającego na kwestionowaniu stereotypów dotyczących ról społecznych i promowania równych szans kobiet i mężczyzn. W ocenie skarżących tematyka programu jest niedostosowana do wieku dzieci przedszkolnych. Zdaniem Rzecznika analiza programu „Równościowe przedszkole (…)” pozwala na uznanie, że jego celem jest takie edukowanie dzieci w wieku przedszkolnym, by już na wczesnym etapie zapewnić postrzeganie płci w sposób wolny od stereotypów, co nie oznacza kwestionowania lub relatywizacji tożsamości płciowej dzieci. Cel ten jest spójny z normami Konstytucji oraz wiążącymi Polskę aktami prawa międzynarodowego. Należy go również postrzegać przez pryzmat systemowego zapobiegania w przyszłości zjawisku przemocy fizycznej, seksualnej, psychicznej i ekonomicznej, które jest uwarunkowane stereotypami płciowymi i krzywdzi dziś przede wszystkim kobiety. Omawiany program jest jedynie propozycją, którą nauczyciel wychowania przedszkolnego może, ale nie musi, wziąć pod uwagę. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o rozważenie uwag dotyczących potrzeby i zakresu prowadzenia edukacji antydyskryminacyjnej, a także o poinformowanie o działaniach podjętych w sprawie programu „Równościowe przedszkole (…)”.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji Narodowej (05.05.2014 r.) wyjaśniła, że system oświaty w Polsce ma charakter zdecentralizowany, a szkoły i nauczyciele posiadają, zagwarantowaną w ustawie o systemie oświaty, autonomię w zakresie wyboru metod i programów nauczania oraz środków i materiałów dydaktycznych. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania jest zobowiązany do wydania w formie rozporządzenia podstawy programowej określającej umiejętności, które uczeń powinien nabyć po zakończeniu każdego etapu edukacyjnego. Realizacja podstawy jest obligatoryjna dla wszystkich szkół i placówek wychowania przedszkolnego. Jednakże treści zawarte w niej mogą być rozszerzane przez nauczycieli w programach nauczania, które są dopuszczane do użytku w danym przedszkolu lub przez odpowiednio dyrektora przedszkola lub szkoły. Kryteria, jakie musi spełniać program nauczania opisane są w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników. Tak zwane programy równościowe nie są programami wychowania przedszkolnego w rozumieniu powyższego rozporządzenia. Tego rodzaju programy, jeżeli są realizowane w przedszkolach powinny, zgodnie z ustawą o systemie oświaty, stanowić integralną część programu wychowawczego obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym realizowane przez nauczycieli w przedszkolu. Program wychowawczy, w porozumieniu z radą pedagogiczną, w przypadku przedszkoli samorządowych uchwala rada rodziców, a w przypadku pozostałych przedszkoli organ wskazany w statucie przedszkola. Oznacza to, że decyzje dotyczące realizacji konkretnych programów zawierających treści wychowawcze, w tym tzw. programów równościowych, podejmują wspólnie rady rodziców i rady pedagogiczne, których przewodniczącymi są dyrektorzy sprawujący nadzór pedagogiczny i kierujący działalnością szkoły lub przedszkola. Jeżeli wspomniane programy nauczania, program wychowawczy czy program profilaktyki zostały przyjęte zgodnie z obowiązującymi przepisami, to nauczyciel ma pełne prawo do ich realizacji. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie nadzoru pedagogicznego, jednym z wymagań stawianych wobec przedszkoli, szkół i placówek oświatowych, jest realizacja działań antydyskryminacyjnych. Spełnianie tego wymagania jest badane w procesie ewaluacji zewnętrznej, przez organy nadzoru pedagogicznego. Z informacji zabranych na temat ewentualnej realizacji programu Równościowe przedszkole (…) oraz przeprowadzonych kontroli doraźnych wynika, że na terenie czterech województw, na przełomie października i listopada 2013 r. program ten był realizowany w 11 placówkach wychowania przedszkolnego, w części lub w całości. Wskutek przeprowadzonych kontroli nie wydano zaleceń pokontrolnych, co oznacza, że nie stwierdzono działań niezgodnych z obowiązującym prawem.