Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji Narodowej w sprawie realizacji prawa małoletnich cudzoziemców do edukacji.

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich został opublikowany raport pt. „Realizacja prawa małoletnich cudzoziemców do edukacji”, opracowany przede wszystkim na podstawie wizytacji w wybranych szkołach podstawowych i gimnazjach. Małoletni korzystający z pomocy socjalnej w ośrodkach dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy z reguły posyłani byli do szkół wskazanych przez pracowników socjalnych tych ośrodków. Nie wszystkie dzieci realizowały obowiązek szkolny. Część szkół nie przyjmowała bowiem małoletnich, którzy przyjeżdżali do ośrodków pod koniec roku szkolnego. W innych przypadkach, to ośrodek opóźniał zapisanie dziecka do szkoły, poprzedzając ten moment nawet kilkutygodniowym okresem adaptacyjnym, który w założeniu służyć miał nauce języka polskiego. W ocenie Rzecznika, dzieci objęte obowiązkiem szkolnym powinny być zapisywane do szkół niezwłocznie po przyjęciu do ośrodka. Należałoby rozważyć, czy podstawa programowa realizowana w stosunku do małoletnich cudzoziemców nie mogłaby zostać ujednolicona poprzez np. określenie minimalnych wymagań dla uczniów. Zmiany systemowej wymagają zasady dopuszczania cudzoziemców do egzaminów zewnętrznych (sprawdzianu szóstoklasisty i egzaminu gimnazjalnego). W większości szkół realizowany był obowiązek organizowania dodatkowych lekcji języka polskiego dla cudzoziemców. Niedopuszczalne jest jednak rezygnowanie z takich zajęć ze względu na nikłe zainteresowanie ze strony uczniów. Zajęcia wyrównawcze prowadzone były dla wszystkich uczniów z trudnościami w nauce, mimo iż obowiązujące przepisy przewidują organizowanie takich zajęć adresowanych wyłącznie do cudzoziemców. Konieczne jest opracowanie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zasad postępowania dla gmin zainteresowanych zatrudnieniem na etat asystenta kulturowego. Obecnie asystenci są zatrudniani na czas trwania danego projektu realizowanego przez organizacje pozarządowe.

W zdecydowanie gorszej sytuacji są natomiast dzieci przebywające w ośrodkach strzeżonych dla cudzoziemców. Nauczanie tej grupy cudzoziemców odbywa się wyłącznie na podstawie porozumienia Straży Granicznej, szkół publicznych oraz władz oświatowych i zależy jedynie od woli i możliwości tych instytucji. Uzasadniony zatem jest wielokrotnie formułowany przez Rzecznika wniosek dotyczący wprowadzenia ustawowego zakazu umieszczenia osób małoletnich, a także ich opiekunów, w ośrodkach strzeżonych. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o zajęcie stanowiska wobec przedstawionych wniosków i rekomendacji.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji Narodowej (09.12.2014 r.) podzieliła opinię Rzecznika, że wszystkie dzieci objęte obowiązkiem szkolnym powinny być zapisywane do szkoły niezwłocznie po przyjęciu do ośrodka dla cudzoziemców. Z informacji przekazanych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców wynika, że obecnie sytuacje opóźnień w zasadzie nie mają już miejsca. W związku ze zmianami wprowadzonymi w ustawie o systemie oświaty dotyczącymi zasad przyjmowania do publicznych przedszkoli, szkół i placówek Ministerstwo dokonało weryfikacji dotychczasowych rozwiązań w tym zakresie w celu zapewnienia przejrzystych i spójnych zasad przyjmowania do publicznych szkół i placówek cudzoziemców i obywateli polskich, którzy pobierają naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Obecnie obowiązujące przepisy dają duże możliwości stwarzania i wyrównywania szans edukacyjnych wszystkim uczniom bez względu na pochodzenie. Dlatego też nie ma potrzeby opracowywania odrębnych przepisów tylko dla uczniów-cudzoziemców w zakresie ujednolicania podstawy programowej bądź wprowadzenia szczególnych kryteriów zaliczania przez cudzoziemców poszczególnych przedmiotów nauczania. Przede wszystkim należy poszukiwać takich rozwiązań, które byłyby ukierunkowane na podnoszenie kompetencji językowych uczniów-cudzoziemców. Zmiany zaproponowane przez Rzecznika w zasadach przystępowania cudzoziemców do egzaminów zewnętrznych zostaną poddane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej wnikliwej analizie. Ministerstwo jest otwarte na doskonalenie rozwiązań w tym zakresie. W ramach procedowanej obecnie nowelizacji ustawy o systemie oświaty Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje uwzględnić szczególną sytuację uczniów o słabej znajomości języka polskiego przystępujących do sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zapewnienie małoletnim cudzoziemcom zajęć na terenie strzeżonego ośrodka może zostać uznane za wypełnienie prawa do edukacji jedynie pod warunkiem realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół oraz ramowych planów nauczania. Trudno jest to jednak pogodzić z sytuacją, w której nie da się przewidzieć ani liczby dzieci ani okresu ich przebywania w ośrodku. Ministerstwo podejmie w ciągu obecnego roku szkolnego prace nad przygotowaniem odpowiednich rozwiązań legislacyjnych. Prace te będą prowadzone we współpracy m.in. ze Strażą Graniczną, której jednostki organizacyjne ponoszą odpowiedzialność za funkcjonowanie ośrodków.